15 
Iyl
2022
11:59
1103

Gürcüstanda yanacaq niyə ucuzlaşmır?

Londonun ICE birjasında Britaniyanın Brent markalı neftinin qiyməti fevralın 21-dən bəri ilk dəfə 95 dollardan aşağı düşüb.  Söhbət sentyabrda tədarük müqavilələrindən gedir.

InterPress.ge xəbər verir ki, Brent dünən 5,09% dəyər itirərək 94,5 dollar/barelə bərabər olub.

Bundan sonra enişi dayandırdı və yenidən yüksəlməyə başladı.  Amerikanın WTI markalı neftinə gəlincə, o, 4,1% ucuzlaşaraq barreli 92,35 dollar olub.

Ekspertlərin fikrincə, qiymətlərin enməsinə Ağ Ev administrasiyasının ABŞ-ın 2023-cü ilə qədər neft hasilatında tarixən rekord göstəriciyə yaxınlaşacağı və bu səbəbdən gündəlik rejimdə qara qızılın hasilatını artırması ilə bağlı açıqlaması səbəb olub.

Neftin qiyməti ucuzlaşsa da, Gürcüstanda yanacağın qiyməti hələ də çox yüksəkdir - 1 litr "super" 4,15-4,25 lari, "premium" - 3,7-4,2 lari, "regular" - 3,7 - 3,8 lari, avrodizel isə - 4,7-4,8 lari (qiymətlər şirkətdən asılı olaraq dəyişir). Bu, təbii ki, istehlak qiymətlərinə təsir edir və əhalinin kəskin narazılığına səbəb olur.

"Hazırda dünya bazarında tendensiya necədir və Gürcüstanda yanacaq niyə ucuz deyil?“ sualına iqtisad professoru Soso Arçvadze cavab verib.

- Demək olar ki, Gürcüstanda neftin və neft məhsullarının qiymətinin dəyişməsi, əsasən, dünya bazarında formalaşmaqda olan dünya tendensiyası ilə üst-üstə düşür. Bu, o demək deyil ki, o, tam olaraq kopyalanıb, baxmayaraq ki, tendensiya belədir. Təəssüf ki, Gürcüstan böyük miqdarda neft hasil edə bilmir, istehlakımızı bütövlükdə götürsək, yerli istehsal o qədərdir ki, yeni ildən, yanvarın 1-dən istifadə etməyə başlasaq, Milad bayramına qədər yetməyə bilər. Ona görə də biz əsasən idxaldan asılıyıq.  Bu baxımdan, bazar kifayət qədər strukturlaşdırılmış, şaxələndirilmişdir və təbii qaz xətti ilə müqayisədə neft tədarükçülərinin seçimi daha genişdir. Bunlar bilavasitə qonşularımız, eləcə də qurudan birbaşa əlaqəmiz olmayan daha uzaq ölkələrdir.

- Burada qiymətlər nəyə əsasən formalaşır?

- Birincisi, haqqında danışdığımız dünya tendensiyasıdır, bundan başqa, qiymətləri həm sırf iqtisadi, həm də psixoloji amillər müəyyən edir. Dövlət büdcə gəlirlərinin mühüm mənbələrindən biri hesab edilən aksiz vergisini vergi məcəlləsinə daxil etməklə makroiqtisadiyyat səviyyəsində iqtisadi amili müəyyən edir. İkincisi sırf subyektivdir ki, neft idxalçıları öz iqtisadi maraqlarını qorumaq və itkilərə yol verməmək üçün qiymətdə təkcə faktiki xərcləri deyil, həm də təhlükəsizlik yastığını nəzərə  alırlar. Yəni valyuta məzənnəsinin dəyişməsi və neftin qiymətinin dəyişməsi zamanı gözləniləndən az mənfəət əldə etməmək üçün bunu edirlər.

- Son günlər dünya bazarında neft məhsullarının qiyməti ucuzlaşır.  Buna nə səbəb olur?

- Bu, böyük ölçüdə böyük ölkələrin, böyük dünya oyunçularının davranışından asılıdır. Yadınızdadırsa, 2020-ci ildə tənəzzül dövründə qlobal hasilat demək olar ki, dayandığı bir vaxtda neft emalı və nəqliyyat şirkəti iflic vəziyyətinə düşmüşdü, çünki anbarlar dolu idi. 2020-ci ilin aprel-may aylarında təxminən yeddi həftə ərzində həmin anbarlardan neft  məhsulları götürənlər orada pullarını ödəyirdi, iqtisadi vəziyyət yaxşılaşdıqda isə istehsal da, tələb də artır. Dünyada neft məhsullarına əsas tələbat təxminən 100 milyon barel təşkil edir. Əsas istehlakçılardan biri də Çindir və Çin iqtisadiyyatında enmə əlamətləri müşahidə olunarsa, təbii ki, dünya bazarında tələb azalır və bu, dərhal dünya bazarındakı qiymətlərə təsir edir. Koronavirusun yenidən təkrarlanması və müəyyən ərazilərdə karantin rejiminin tətbiqi ilə əlaqədar istehsalda müəyyən fasilələr yaranıb ki, bu da dünya bazarında neft məhsullarının istehlakına təsir edib. Biri bu amil, digəri isə dünyanın yavaş-yavaş alternativ enerji mənbələrini tapıb istifadə etməyin yollarını öyrənməsidir. Ona görə də neft məhsullarına bu qlobal birgə tələbatın gələcəkdə tədricən azalacağı istisna edilmir. Bu sistemli bir şey deyil, neftin qiymətinin qısa zamanda yenidən bahalaşacağı istisna edilmir.

- Dünya bazarında ucuzlaşma nə vaxta qədər davam etməlidir ki, Gürcüstanda da neft məhsullarının, konkret olaraq benzinin qiyməti aşağı düşsün?

- Gürcüstanda da onun əks olunması üçün 5-6 həftə vaxt lazımdır.  Bu azalma tendensiyası davam edərsə, bu, şübhəsiz ki, öz əksini tapacaq. Dünya iqtisadiyyatı, o cümlədən neft biznesi elə bir qarışıq vəziyyətdədir ki, risklər artır və buna görə də “təhlükəsizlik yastığının ölçüsü” digərlərinə nisbətən daha çox artır.

Bizimlə əlaqə saxlayın